Joseph Cuypers is de architect van de KoepelKathedraal, maar daarnaast heeft hij nog veel meer ontworpen. In Haarlem, Heemsteden, Aerdenhout, Overveen en Bloemendaal zijn er meerdere huizen en andere objecten van zijn hand. We hebben een fietstocht uitgezet van zo’n 26 km met start en finish op het Bisschop Bottemanne plein voor de Nieuwe Bavo, die je langs werk van Joseph Cuypers voert.
Hier is een gpx bestand downloaden, waarmee je de fietsroute kan volgen: Joseph Cuypers fietsroute gpx
En hier vind je de routeomschrijving met gedetailleerde kaartjes: Joseph-Cuypers-fietsroute.pdf
Naast de KoepelKathedraal St. Bavo bij start- en eindpunt, zijn dit de Joseph Cuypers locaties op de route:
Koorstraat 3, Haarlem Woonhuis aan de andere kant van de Leidsevaart. Uitzicht op de KoepelKathedraal Bavo. Verder nog te melden, dat de originele houtopslag voor de bouw er nog steeds staat en te zien is van de openbare weg tussen de Noorder Emmakade 27 en 29. Verder liggen hier 2 woningen van kunstenaars die in de KoepelKathedraal St. Bavo hebben gewerkt: Eerste Emmastraat 18, Frans Loots en Eerste Emmastraat 14, Johannes Maas. Deze huizen zijn ontworpen door Jac. Etmans, opzichter bij de bouw van de kathedraal.
Heemsteedse Dreef Ontworpen door Joseph Cuypers met ruimte voor een tramlijn, waar nu een groenstrook ligt. In deze groenstrook staan 100 verschillende boomsoorten.
Berkenlaan, Heemstede Joseph Cuypers heeft vanaf 1908 (tot 1909 samen met Jan Stuyt) het complete uitbreidingsplan van Heemstede ontworpen en leidinggegeven aan de uitwerking in stratenplannen en kavelverdeling. Hij is dit blijven doen tot de tweede wereldoorlog. De individuele panden werden door andere architecten ontworpen, maar werden wel door Cuypers beoordeeld. Eerst als esthetisch adviseur van het college, later als lid van de welstandscommissie. Heemstede dankt het groene karakter aan zijn plannen.
Aan de Berkenlaan heeft hij zelf in 1909, met medewerking van Jan Stuyt en gemeentearchitect Jac. Etmans, in opdracht van woningvereniging Berkenrode een wijkje voor sociale woningbouw ontworpen. Hij paste een landelijk stijl toe met wit gestucte buitenmuren op de verdieping en kleine voortuintjes bij de huizen die naar achteren zijn geplaatst. De nummers 1-23 vormen een gevarieerd ensemble.
Postlaan 1, Heemstede De gemeenteHeemstede heeft twee voormalige postkantoren en allebei met een monumentaal karakter. De oudste, waar u nu staat, is door Joseph Cuypers als een Post- en Telegraafkantoor in 1923 ontworpen. Nog steeds opvallend zijn de in monumentale in gedecoreerde rode steen uitgevoerde brievenbus en de steen die was bedoeld om een klok te omhullen. Recente pogingen om een nieuwe klok in oude stijl daarin te plaatsen hebben nog niet tot succes geleid. Het tweede voormalige postkantoor staat aan de Binnenweg en is in 1959 als ontworpen door Dick Greiner in de stijl van de nieuwe zakelijkheid.
Raadhuisplein 1, Heemstede Het raadhuis is het eerste project van Joseph Cuypers in deze gemeente en dateert uit 1905. Het ontwerp is gesigneerd door Cuypers en Stuyt, maar uit publicaties is te herleiden dat het vooral van Joseph is. Hij liet zich inspireren door landhuizen en grachtenpanden uit de eerste helft van de achttiende eeuw, een tijd waarin het openbaar bestuur volgens hem het beste functioneerde. Hij heeft eenzelfde ontwerp gemaakt voor Bloemendaal, maar dat is niet uitgevoerd. Een sobere uitvoering van Heemstede staat in Geleen. Een door Cuypers in 1918 getekende uitbreiding is na de oorlog gesloopt. Bij de behandeling van het uitbreidingsplan kwam de burgemeester terug op het ontwerp: ‘De voorzitter zegt dat hier past een woord van dankbare hulde aan het adres van den Heer Cuypers, den ontwerper van dit mooie plan. Genoemde heer heeft ons eerst het nieuwe Raadhuis bezorgd en thans dit plan’.
Valkenburgenplein 1, Heemstede Onze Lieve Vrouw Hemelvaartkerk van de hand van Joseph Cuypers uit het door hem zelfontworpen plein, op de plek waar hij graag een markant gebouwen zag. Het ontwerpproces van deze kerk toont veel variaties van koepelkerken die allemaal niet werden uitgevoerd omdat ze te duur waren of niet landelijk genoeg. Ook de ernaast gelegen pastorie was groter en mooier gedacht, maar werd uiteindelijk sober uitgevoerd. De kerk neemt een unieke plaats in de werken van de architect in. De lage koepel aan de buitenzijde verbergt een slim aangebrachte binnenkoepel die bestaat uit stucgaas aan de ijzerconstructie. Hierdoor kunnen de gelovigen toch samen plaatsnemen onder één gewelf. De doorgangen binnen zijn uitgevoerd in een soort parabolen, een bouwvorm uit de Amsterdamse School. Deze doorgangen, het nog compleet aanwezige Cuypersinterieur en de gewelfschilderingen van Han Bijvoet rechtvaardigen een bezoek aan de kerk. De ontwerpen werden gesigneerd door Joseph en zijn zoon Pierre jr. De laatste was alleen bij de uitvoering betrokken.
Herfstlaan 3, Heemstede Het ensemble van toegangspartij, aula, ‘doodgraverswoning en bergplaats’ is van de hand van Joseph Cuypers uit 1925. In de toelichting vermeldde hij dat alle sombere zwaarmoedigheid moet worden vermeden. Specifiek voor de aula creëerde hij een gewijde sfeer door een gewelfvormige zoldering, omdat ‘de halve cirkelboog een sprekend symbool van rust is’. Voor de vensters stelde hij gekleurd glas voor. De gebouwen links en rechts van de vijver zouden zich spiegelen zich in het water en bij de toegang waren bloemperken voorzien. Het grove stucwerk aan de buitenzijde geeft het ensemble een rustieke sfeer. De aula is een bezoek waard vanwege de beide grote ramen, die associaties oproepen met de opkomende en ondergaande zon, symbool van het voorbijgaande leven.
Daarna verder naar de van Merlenlaan met zicht op de achterkant van het raadhuis.
Nachtegalenlaan 7, Aerdenhout: Woonhuis, genaamd Fazantenbosch, net zichtbaar van de weg. Ontworpen door Joseph Cuypers voor zijn zwager en zus.
Sparrenlaan 9, Aerdenhout De Antonius van Paduakerk werd in 1922 ontworpen door Joseph Cuypers. Zijn zoon signeerde ook. Voor de toen nog kleine parochie kozen ze voor een zaalkerk met één beuk. Aan de kerk is een eenvoudige pastorie gebouwd, over twee bouwlagen in steen. Oorspronkelijk was het de bedoeling dat de kerk een tijdelijk bouwwerk zou zijn en de pastorie blijvend. In alle eenvoud vertoont de kerk kenmerken van de Amsterdamse School en is de indruk die gewekt wordt zeker niet tijdelijk. Ook deze kerk is een bezoek zeker waard omdat die in de loop der jaren geheel werd beschilderd en voorzien van beeldhouwwerken en glas-in-loodvensters. De religieuze voorstellingen in het front boven het priesterkoor en de absis dateren uit 1949 en 1952 en zijn vervaardigd door de kunstschilder Joep Lelyveld. De houten spanten zijn in 1953 beschilderd naar ontwerp van de Hongaarse kunstenaar Oscar Mendlik. Onder de beeldhouwwerken bevindt zich werk van Mari Andriessen zoals het Mariabeeld (1924) en het Hildegardisbeeld (1924). Het beeld voorstellende Gerardus Majella, geplaatst tegen de wand van het priesterkoor, is in 1922 vervaardigd door Jan Verdonk. De reliëfsculptuur in de voorgevel van de kerk is eveneens van zijn hand. De reliëfsteen in de Mariakapel is een ontwerp uit 1935 van Mari Andriessen en kruiswegstatie (lino’s) zijn van Anto Carte.
Oosterduinweg 254, Aerdenhout Villa De Distel uit 1900 naar ontwerp van Jan Stuyt tijdens zijn vennootschap met Joseph Cuypers voor mr. F. Wilkes Macdonald, advocaat.
Oosterduinweg 260, Aerdenhout Villa Vredehoeve uit 1903 (uitgebreid in 1905) naar ontwerp van Joseph Cuypers en Jan Stuyt voor A. Breitenstein, handelsagent.
Verderop langs het landgoed Elswout met goed uitzicht op de nieuwe Bavo.
Ruysdaelweg 18, Overveen Villa Maria Hoeve uit 1903 (een jaartal dat met MCMIII ook op de gevel staat) naar ontwerp Joseph Cuypers en Jan Stuyt voor H. Bijvoet.
Middenduin en Daalseweg 29, Bloemendaal Villa Hilverheuvel uit 1905 naar ontwerp van Joseph Cuypers en Jan Stuyt, in 1914 verbouwd door Cuypers. Opdrachtgever was K.E. Veltman, bankier.
Middenduin en Daalseweg 12, Bloemendaal Villa Varenberg uit 1907-1912 naar ontwerp van Joseph Cuypers en Jan Stuyt voor E.A. Veltman, bankier
Rijperweg 10, Bloemendaal: Zeer aanzienlijke villa, waarschijnlijk naar ontwerp van Joseph Cuypers en Jan Stuyt, voorzien van het jaartal 1906 in smeedijzer met brede middenpartij en twee asymmetrische vleugels en aanbouwen. De gerende daklijn is karakteristiek voor de villa’s van Joseph Cuypers. Ontwerp niet bewaard in het Cuypersarchief.
Huygens Backerlaan 2, Bloemendaal Villa de Heerd (Ackumerduin) naar ontwerp van Joseph Cuypers en Jan Stuyt voor C.N.J. Moltzer, directeur firma Luca Bols. Gelegen naast het vorige woonhuis.